Κινηματογραφικές εξελίξεις στην επαρχία (1925-1940)

Η κινηματογραφική παραγωγή δεν ήταν μόνο αθηναϊκή και θεσσαλονικιώτικη υπόθεση. Μεμονωμένες ταινίες –κυρίως ζουρνάλ τοπικού ενδιαφέροντος, αλλά όχι μόνο– άρχισαν να γυρίζονται σιγά-σιγά και στην επαρχία με πρωτοβουλία τοπικών επιχειρηματιών. Σ’ αυτές τις προσπάθειες ή απόπειρες θα σταθούμε στη συνέχεια, εφόσον έχει διασταυρωθεί ή πιθανολογείται βάσιμα ότι επρόκειτο για πρωτοβουλίες τοπικών κινηματογραφιστών και όχι για ταινίες ληφθείσες στην επαρχία από άγνωστους οπερατέρ της Αθήνας ή της Θεσσαλονίκης.

ΚΑΒΑΛΑ

Το 1925 ιδρύθηκε στην Καβάλα ένας ερασιτεχνικός κινηματογραφικός όμιλος με την επωνυμία «Νεοελληνίκ Φιλμ» -κάποιες φορές μνημονευόταν και ως «Νέαι Ελληνικαί Ταινίαι». Διευθυντής της εταιρίας ήταν ο καλλιτέχνης φωτογράφος Ιωάννης Βογιατζίδης, ο οποίος επί πολλά χρόνια είχε εργασθεί ως κινηματογραφιστής.

Μια ταινία τοπικού ενδιαφέροντος γύρω από τη γιορτή των αυτοκινητιστών στους Φιλίππους προβλήθηκε στην πόλη το Μάιο του 1925. Δεν μπορεί να διασταυρωθεί αν η ταινία αυτή ήταν παραγωγή της «Νεοελληνίκ Φιλμ», ωστόσο γνωρίζουμε ότι τρεις «ωραίες» ταινίες της εταιρίας προβλήθηκαν στην Καβάλα τον Ιούνιο.

Την ίδια περίοδο, η εταιρία κινηματογράφησε τους εφηβικούς αγώνες –οι πρώτοι στην περιφέρεια της Καβάλας– που διεξήχθησαν στο στάδιο της κωμόπολης Πράβι (σήμερα Ελευθερούπολη) μετά από πρωτοβουλία του αθλητικού συλλόγου Πραβίου «Ένωσις» με συμμετοχή αθλητών και από το αθλητικό τμήμα του ερασιτεχνικού συλλόγου Καβάλας «Αισχύλος», από το Γυμνάσιο Καβάλας και την ποδοσφαιρική ομάδα του Δ΄ Συντάγματος Σκαπανέων. 

Τον Αύγουστο η εταιρία διέκοψε προσωρινά τις εργασίες της φιλοδοξώντας να γυρίσει μια δραματική ταινία με τη συμμετοχή γνωστών Καβαλιωτών, όμως δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι το σχέδιό της υλοποιήθηκε.

Στις 31 Οκτωβρίου, η «Νεοελληνίκ» κινηματογράφησε την ετήσια χοροεσπερίδα του συλλόγου «Αισχύλος», που διοργανώθηκε στην αίθουσα του Φαλήρου Καβάλας. Ξεχωριστή σκηνή της ταινίας ήταν το φοξ-τροτ που χόρεψε μετά τη βράβευσή της η ανακηρυχθείσα «βασίλισσα του χορού».

Μνημονεύεται και κάποια «Νιουσονλίκ Φιλμ», η οποία κινηματογράφησε τον ποδοσφαιρικό αγώνα των ομάδων «Βυζάντιο» και «Φίλιπποι», που διεξάχθηκε στο γήπεδο του Καρά-Ορμάν την 1η Νοεμβρίου.

Ταινίες με γιορτές, αγώνες κλπ. προβλήθηκαν στις 16 Απριλίου 1926, όμως παρουσίαζαν τεχνικές ελλείψεις και φαίνεται ότι το πείραμα δεν συνεχίστηκε, καθώς η εταιρία δεν διέθετε ικανούς οικονομικούς πόρους.

 

ΔΡΑΜΑ

Πολύ ενδιαφέρουσες ταινίες προήλθαν από τη Δράμα. Στις 4 και 5 Φεβρουαρίου 1926 στη μοναδική, χειμερινή, κινηματογραφική αίθουσα της πόλης («Μέγας Κινηματογράφος») γράφτηκε ιστορία με την προβολή δύο κωμικών ταινιών μικρού μήκους: «Ο Μαρκ γκαρσόνι» και «Ο Μαρκ πολυτεχνίτης», μήκους 410 μ. και 500 μ. αντίστοιχα, οι οποίες είχαν γυριστεί από τον τοπικό, ερασιτεχνικό κινηματογραφικό όμιλο «Ο μικρός Αστήρ» .

Τις ταινίες σκηνοθέτησε ο Μάρκος Σχοινάς, που υποδύθηκε και τον κεντρικό ήρωα «Μαρκ», μιμούμενος το Σαρλώ, όπως άλλωστε είχε κάνει στο παρελθόν και σε ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις. Οπερατέρ και χρηματοδότης ήταν ο Θεόδωρος Νικολέρης, ενώ την εμπορική εκμετάλλευση ανέλαβε ο Νίκανδρος Μαρκίδης, που επίσης συμπρωταγωνιστούσε. Οι ταινίες προβλήθηκαν και σε άλλες πόλεις της περιοχής, όπως στην Ξάνθη (τέλη Μαρτίου-αρχές Απριλίου· κινηματογράφος «Μέγας») και στις Σέρρες (μέσα Απριλίου· «Ορφεύς»).

Τα επόμενα χρόνια, ο «Μικρός Αστήρ» θα παρουσίαζε επίσης ένα δράμα με τίτλο «Έρως αγρότου», αλλά και μια ταινία με τοπία της περιοχής.

ΠΑΤΡΑ

Η Πάτρα ήταν η πρώτη επαρχιακή πόλη, όπου έγιναν κάποιες ερασιτεχνικές απόπειρες να γυριστούν ταινίες τοπικού ενδιαφέροντος ήδη από το 1911 με τον Ιωάννη Αρβανιτόπουλο, όπως έχει ήδη αναφερθεί. Αναφέρθηκαν επίσης η ταινία που παρουσιάστηκε στον τοπικό κινηματογράφο «Ιντεάλ» το Δεκέμβριο του 1920 με την υποδοχή των πριγκίπων που επέστρεφαν στην Ελλάδα μετά το νόθο δημοψήφισμα της 1ης Νοεμβρίου με πρώτο σταθμό την πόλη της Πάτρας, όπως και η ταινία των αποκαλυπτηρίων του αδριάντα του Παλαιών Πατρών Γερμανού το 1923, όμως και στις δύο περιπτώσεις δεν γνωρίζουμε αν ήταν κάποιος τοπικός επιχειρηματίας που επιχείρησε να καινοτομήσει ή αν είχε αφιχθεί στην πόλη κάποιος οπερατέρ από την Αθήνα.

Μπορούμε να ξεχωρίσουμε ως σημαντικό νεωτερισμό την «εγκαίρως» προβολή των αποτελεσμάτων των δημοτικών εκλογών της 25ης Οκτωβρίου 1925 στην οθόνη του κινηματογράφου «Πάνθεον» στην Πάτρα, όμως σε κάθε περίπτωση δεν επρόκειτο για κινηματογραφική ταινία.

Χρονιά σταθμός αποτέλεσε το 1927. Στις 31 Ιανουαρίου ξεκίνησε να προβάλλεται στον κινηματογράφο «Ιντεάλ» το πρώτο ζουρνάλ της «Ατζαρίτη φιλμς». Ιδιοκτήτης της ήταν ο ζωγράφος και φωτογράφος Νίκος Ατζαρίτης, ο οποίος είχε γυρίσει μια ταινία μήκους 250 μέτρων με τους πρόσφατους παναχαϊκούς αγώνες, που είχε διοργανώσει στο γήπεδό της η Παναχαϊκή Γυμναστική Ένώση. Σύμφωνα με τον ανταποκριτή του Κινηματογραφικού Αστέρα, η ταινία «έτυχε ενθουσιώδους υποδοχής εκ μέρους του Πατραϊκού κοινού», η δε εκτέλεσή της ήταν «εφάμιλλος προς ευρωπαϊκάς τοιαύτας ως προς την αρτιώτητα και επεξεργασίαν».

Στις 24 Απριλίου ξεκίνησε να προβάλλεται στο «Πάνθεον» η δεύτερη ταινία της «Ατζαρίτη φιλμς», αποτελούμενη από έξι μέρη: «Αι εορταί των Απόκρεω», «Τα [σ.σ. υδροηλεκτρικά] έργα του [σ.σ. ποταμού] Γλαύκου»,  «Αι εορταί της 25ης Μαρτίου», «Αι αρχαιότητες της Κορίνθου [σ.σ. στη Σικυώνα]», «Παναχαϊκοί αγώνες» και «Η εκδρομή των κυνηγών». Επί της οθόνης παρέλασαν «χιλιάδες γνωστών προσώπων, τα οποία ο φα­κός της μηχανής του κ. Ατζαρίτη συνέλαβεν ανύποπτα εις τας οδούς και τας πλατείας των Πατρών».

Η τοπική εφημερίδα Νεολόγος σχολίαζε ότι η ταινία υπήρξε «αρκετά επιτυχής, εφάμιλλος των Ευρωπαϊκών».

Αντίστοιχα, μια άλλη εφημερίδα της πόλης, ο Τηλέγραφος, σχολίασε ότι «Οι εκλεκτοί πραγματογνώμονες έμειναν ενθουσιασμένοι από την αρτιότητα και τελειόητα των πρώτων πατρινών φιλμς», ενώ το ίδιο «κατενθουσιασμένοι» φέρονταν και οι απλοί θεατές, οι οποίοι την πρώτη μέρα προβολής κατέκλεισαν τις δύο αίθουσες του «Πανθέου», ώστε απαιτήθηκε η επέμβαση της αστυνομίας και η διακοπή της έκδοσης  εισιτηρίων.

Ωστόσο ο δημοσιογράφος του Κινηματογραφικού Αστέρα είχε διαφορετική άποψη: «μετά μεγάλης μας λύπης παρετηρήσαμεν ότι αι εν λόγω ταινίαι παρουσιάζουν εις πολλά σημεία “γκρίζα” και “φλου”, εκτός των “έργων του Γλαύκου”, τα οποία απ’ αρχής μέχρι τέλους ήσαν καθαρώτατα». Ωστόσο δεν απέδιδε την ευθύνη στον Ν. Ατζαρίτη, αλλά στον οίκο που είχε αναλάβει την εκτύπωση των ταινιών, παρατηρώντας ότι «όλαι αι αρνητικαί ταινίαι είνε καθαρόταται, έχουν δε και τον αυτόν τόνον χρωματισμού». Από τεχνικής απόψεως, οι ταινίες του Ατζαρίτη διακρίνονταν από «ένα ιδιαίτερον καλλιτεχνικόν γούστον, διότι και αι απόψεις του είναι καλοβαλμέναι, αι δε γωνίαι υπό τας οποίας έχει ενεργήσει τας λήψεις του εις άκρον μελετημέναι, παρ’ όλην την προχειρότητα η οποία είναι αναπόφευκτος εις τοιούτου είδους κινηματογραφήσεις».

Η παρούσα έρευνα δεν εντόπισε κάποια άλλη ολοκληρωμένη ταινία του οίκου Ατζαρίτη, πέραν κάποιων γυρισμάτων στην Ολυμπία για τα αποκαλυπτήρια αναμνηστικής στήλης προς τιμήν του Πιέρ ντε Κουμπερντέν, ο οποίος παρευρέθηκε στην τελετή. Δεν έχει διασταυρωθεί όμως, τυχόν προβολή της στις κινηματογραφικές αίθουσες.

Η κινηματογραφική παραγωγή αναβίωσε στην περιοχή της Αχαΐας λίγα χρόνια αργότερα με την εταιρία των αδερφών Διρμίκη, οι οποίοι το 1930 παρουσίασαν την πρώτη πατρινή ταινία μυθοπλασίας, «Κάιν και Άβελ».  Η ίδια εταιρία ετοίμασε και τουλάχιστον μία ταινία με «πατρινά επίκαιρα», η οποία προβλήθηκε μαζί με το «Κάιν και Άβελ» στον κινηματογράφο «Ιντεάλ» της Πάτρας από τις 8 Δεκεμβρίου 1930, με τρεις σκηνές: α) Η άφιξη του Μιχαλακόπου­λου στην Πάτρα αεροπορικώς, β) Οι αγώνες υδατοσφαίρισης μεταξύ Ν.Ο.Π. και Π. Φαλήρου, γ) σκηνές από την προπόνηση της εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου με την Ένωση Κωνσταντινουπόλεως.

ΒΟΛΟΣ

Το 1928 ιδρύθηκε στο Βόλο η εταιρία παραγωγής ταινιών «Argo Film» με διευθυντή τον Αργυλλά, ιδιοκτήτη κινηματογραφικής αίθουσας στην πόλη. Το πρώτο ζουρνάλ της εταιρίας προβλήθηκε την ίδια χρονιά και είχε τίτλο «Η τελετή της 25ης Μαρτίου εν Βόλω».

Τα σχέδια της «Argo Films» ήταν μεγαλεπίβολα και περιλάμβαναν το γύρισμα μιας ταινίας μυθοπλασίας με σενάριο ήδη γραμμένο και διαδραματιζόμενο στην πόλη του Βόλου και σε χωριά του Πηλίου, με τη συμμετοχή μελών της Δραματικής Σχολής Βόλου, ωστόσο η παρούσα έρευνα δεν κατάφερε να εντοπίσει αν υπήρξε συνέχεια.

 

ΧΙΟΣ

Στις 17 Οκτωβρίου 1930, στο «Σινέ Αστήρ» της Χίου προβλήθηκε η «πρώτη Χιακή Ταινία Επικαιροτήτων», μια πρωτοβουλία του καλλιτέχνη φωτογράφου Τσίμα, συνέχεια της οποίας με περισσότερα τοπικά ζουρνάλ δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί. Αυτό ήταν το περιεχόμενο της ταινίας που προβλήθηκε τον Οκτώβριο του 1930:

- ΟΙ ΠΑΓΧΙΑΚΟΙ ΑΓΩΝΕΣ: Η συγκέντρωση του πλήθους - Οι επίσημοι - Παρελάσεις - Χοροί - Όλοι οι Χίοι αθλητές και αθλήτριες - Όλα τα αγωνίσματα - Οι νικητές - Απονομή των επάθλων - Ο πρωταθλητής των Βαλκανίων Χρήστος Μάντικας στα 110 μ. εμπόδια

- Ο Ελληνικός Στόλος στη Χίο: Η άφιξη της Μοίρας Γυμνασίων

- Οι Κολυμβητικοί αγώνες της Μυτιλήνης

- Το ποδόσφαιρο εις τας νήσους: Η συνάντηση Λαίλαπος - Παλλεσβιακού, Όλες οι φάσεις του αγώνα.

ΑΡΓΟΣΤΟΛΙ

Στις 5 Φεβρουαρίου 1931, στον κινηματογράφο του Δημοτικού καφενείου του Αργοστολίου, ο φωτογράφος Ερωτ. Καλογεράτος, ιδιοκτήτης του «Φώτο-Ιόνιον», παρουσίασε την «Κεφαλληνιακή ταινία» με εικόνες παρμένες από τη ζωή του νησιού: η κίνηση στις κεντρικότερες οδούς και πλατείες του Αργοστολίου, εικόνες της κεφαλληνιακής φύσης, διάφορα κέντρα διασκεδάσεων, τελετές, πανηγύρια, ολόκληρη η τελετή του εορτασμού της Εκατονταετηρίδας κλπ. Η τοπική εφημερίδα Εληά σχολίασε πως όσοι την παρακολούθησαν «έμειναν κατενθουσιασμένοι. Όσοι δε θα υστερήσουν εις την παρακολούθησιν ταύτης απόψε, πιστεύομεν ότι θα μετανοήσουν διά τούτο, διότι δεν είναι από τας συνήθεις ταινίας, τας οποίας αν δεν ίδη κανείς σήμερον θα ίδη αύριον».

 

ΑΛΛΕΣ ΑΠΟΠΕΙΡΕΣ

Σε κάποιες περιπτώσεις εντοπίστηκαν φιλόδοξες προθέσεις, που όμως μάλλον έμειναν μόνο στα χαρτιά. Για παράδειγμα, στις αρχές του 1926 το υπουργείο απευθύνθηκε στους Σερραίους φωτογράφους Αλέξανδρο Πέννα και Πέτρο Δαϊρετζόπουλο, προκειμένου να κινηματογραφήσουν σκηνές από τη ζωή των τροφίμων των δύο Ορφανοτροφείων (αρρένων και θηλέων) της πόλης των Σερρών. Δεν μπορεί ωστόσο να βεβαιωθεί η ύπαρξη σχετικής ταινίας, ενώ τα επόμενα χρόνια δεν υπήρξαν ταινίες σερραϊκής παραγωγής.

Το Μάρτιο του 1929 ιδρύθηκε στην Κέρκυρα σύλλογος με την επωνυμία «Κινηματογραφικός Όμιλος Κέρκυρας», σκοπός του οποίου ήταν «η συν τω χρόνω τελεία και πλήρης εγκατάστασις των Κινηματογ. μηχανημάτων λήψως ταινιών και η Κινηματογράφησις των τοπείων της νήσου μας ως και των διαφόρων επικαιροτήτων», όπως διαβάζουμε σε δημοσίευμα της κερκυραϊκής εφημερίδας Δύναμις στις 29.03.1929. Την πρώτη προσωρινή διοικούσα επιτροπή αποτελούσαν ο Α. Μπιζέλης, ο Ν. Κρητικός και η Ν. Τεμπονέρα. Ωστόσο ούτε σ’ αυτήν την περίπτωση μπορεί να επιβεβαιωθεί αν τα ευγενή σχέδια υλοποιήθηκαν έστω και πειραματικά.

Γνωρίζουμε, τέλος, ότι το πρώτο δίμηνο του 1930 στο «Πάνθεον» της Αμαλιάδας προβλήθηκε μια διαφημιστική ταινία με τίτλο «Ηλειακή», όμως δεν κατέστη εφικτό να εντοπιστούν περισσότερες κρίσιμες πληροφορίες.

* Σχετικά με την κινηματογραφική παραγωγή του Λιναρδάκη στο Ηράκλειο Κρήτης και του Σπανδάγου στα Χανιά την περίοδο του μεσοπολέμου, διαβάστε εδώ: https://protestainies.blogspot.com/2016/02/blog-post_41.html

[Η ανάρτηση ενημερώθηκε σύμφωνα με την τρίτη έκδοση του βιβλίου «Οι πρώτες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου», που μπορείτε να διαβάσετε εδώ: https://protestainies.blogspot.com/p/2025.html]