Οι Βαλκανικοί πόλεμοι στον κινηματογράφο

Όταν τον Οκτώβριο του 1912 ξέσπασε ο πρώτος βαλκανικός πόλεμος (30.09.1912 - 30.05.1913), πολλές κινηματογραφικές εταιρίες από διάφορες χώρες έσπευσαν να στείλουν οπερατέρ στις εμπόλεμες ζώνες. Στον κατάλογο Πατέ αναφέρονται 10 ταινίες με γενικό τίτλο «Guerre des Balkans». Η πρώτη ταινία της σειράς προβλήθηκε στον παρισινό κινη­ματογράφο «Omnia Pathé» μεταξύ 22 και 28.11, ωστόσο το «Αττικόν» την προέβαλε το τριήμερο 3 έως 5 Νοεμβρίου (ή 16-18.11 σύμφωνα με το γρηγοριανό ημερολόγιο), δηλαδή η πρώτη τουλάχιστον σειρά προβλήθηκε στην Ελλάδα πριν τη Γαλλία. Του ίδιου κινηματογραφικού οίκου, αλλά εκτός της πιο πάνω σειράς, ήταν η ταινία «Βομβαρδισμός και κατάληψη των Ιωαννίνων από τους Έλληνες», μήκους 155 μ. Πρώτη προβολή στην Ελλάδα: κινηματογράφος «Αττικόν», 15(/28).04.1913.

Στα Βαλκάνια και στο πλευρό του ελληνικού στρατού βρέθηκε και η γαλλική «Γκωμόν» που έλαβε πλάνα από τη νίκη του ελληνικού στρατού στο Όστροβο και στα Ιωάννινα. Δημοσίευμα ελληνικής εφημερίδας ισχυριζόταν ότι η «Γκωμόν» πλήρωσε το απίστευτο ποσό των 75.000 φράγκων για να κινηματογραφήσει τον ελληνικό στόλο στα Δαρδανέλια πληρώνοντας μάλιστα και τα καύσιμα για τις κινήσεις των πολεμικών σκαφών, όπως και για την τορπίλη, που εκσφενδονίστηκε απλά για να καταγραφεί από την κάμερα!

Ελληνικές πολεμικές ταινίες υπήρχαν πέραν αυτών του Αρβανιτόπουλου, που ήδη αναφέρθηκαν;
Ταινίες από τα ελληνικά πεδία των μαχών – ή «νέες εικόνες από τη Νέα Ελλάδα» – προβλήθηκαν στο «Αττικόν» στις 08.12.1912. Επίσης, η πτήση του Μουτούση πάνω από τα Ιωάννινα και εικόνες από το φρούριο της Πρέβεζας προβλήθηκαν στον κινηματογράφο «Κυβέλης» από τις 24 Δεκεμβρίου. Ναυτικές πολεμικές ταινίες, ληφθείσες «κατ’ εντολήν του υπουργείου των Ναυτικών πα­ρ΄ ειδικού απεσταλμένου», διαφήμιζε το «Πανελλήνιον» το Δεκέμβριο του 1912, ενώ μια «νέα σειρά ελληνι­κών πολεμικών ταινιών» με το Βενιζέλο ν' αποχαιρετά τους γιους του στο σιδηροδρομικό σταθμό Λαρίσης μεταβαίνοντας στον πόλεμο διαφήμιζε ο κινηματογράφος «Κυβέλης» τον Ιανουάριο του 1913. Δεν γνωρίζουμε όμως ούτε τα ονόματα των οπερατέρ ούτε για λογιαρασμό ποιών εταιριών έγιναν οι κινηματογραφήσεις.

Κατά τον πρώτο βαλκανικό πόλεμο, αγγλική εταιρία παρουσίασε ταινίες με ελληνικές επιγραφές, ειδικά προορισμένες για το ελληνικό κοινό, όπως μια ταινία 600 μ. με εικόνες από το στρατό της Μακεδονίας και μια δεύτερη με την είσοδο του βασιλιά και του διαδόχου στη Θεσσαλονίκη.

Μια «έξοχος» ταινία του ελληνοτουρκικού πολέμου περιελάμβανε τις παρακάτω σκηνές: 
1) Πριν τον πόλεμο, Κρήτες βουλευτές διευθύνονται να εισέλθουν στην ελληνική Βουλή, 2) Εθνοφρουροί φυλάσσουν τη σιδηροδρομική γραμμή και τις γέφυρες του σιδηρόδρομου Λαρίσης, 3) Άφιξη της πριγκίπισας Αλίκης στην Ήπειρο, 4) Μεταφορά τραυματιών της μάχης των Σερβίων, 5) Το σύνταγμα των Κρητών σε πορεία προς τα Ιωάννινα, 6) Η μόνη πυροβολαρχία που υπήρχε στην Ήπειρο κατά την έναρξη του πολέμου, 7) Το φρούριο των Πέντε Πηγαδιών, 8) Ο βασιλιάς με την ακολουθία του διέρχεται τα παλιά σύνορα και εισέρχεται στις κατακτημένες χώρες, 9) Συμπλοκή ελληνικών και τουρκικών προφυλακών, 10) Από τη μάχη του Σαραντάπορου 1000 Τούρκοι αιχμάλωτοι αποστέλλονται στην Ελλάδα συνοδεία του ελληνικού στρατού κλπ.

Ήταν άραγε αυτή η ταινία που συγκίνησε τους Ηρακλειώτες, ενώ παρακολουθούσαν την παρέλαση κρητικών ανταρτικών σωμάτων, μεταξύ των οποίων και «ο ωραίος πολεμιστής οπλαρχηγός Ι. Μακράκης, τον οποίον το κοινόν δέχεται με ένα πένθιμον ψύθιρον και με αναφωνήσεις λύπης διά την απώλειαν του ωραίου και γενναίου ανδρός, ο οποίος ετίμησε το Κρητικόν όνομα εις τα Μακεδονικά πεδία»;

Όταν τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1913 οι πρώην σύμμαχοι συγκρούστηκαν μεταξύ τους (δεύτερος βαλκανικός πόλεμος), ανανεώθηκε το ενδιαφέρον των κινηματογραφιστών. Στα Βαλκάνια ξαναβρέθηκε ο Φρέντερικ Βίλιερς, ο οποίος ως υπεύθυνος της Κινεμακόλορ ανέλαβε την κινηματογράφηση των μαχών μετά από άδεια – και για λογαριασμό – του βασιλιά της Βουλγαρί­ας, Φερδινάνδου, παρουσιάζοντας μεταξύ άλλων το βομβαρδισμό και την κατάληψη του οχυρού στο Πόρτο Λάγος από τον ελληνικό στρατό και σκηνές από τη μάχη του Κιλκίς.

Επίσημα για λογαριασμό της Ελλάδας ο ελληνοβουλγαρικός πόλεμος καλύφθηκε από τη γερμανική «Express Films co.» του Robert Schwobthaler, ενώ το Δεκέμβριο του 1913 στο «Πολυθέαμα» προβάλλονταν «νέαι ταινίαι εκ του Ελληνοβουλγαρικού πολέμου», που είχαν ληφθεί από κάποια μυστηριώδη «Κινηματογραφική Εταιρεία Αθηνών». Επίσης, αξίζει να καταγραφεί και η «εθνική κινηματογραφική παράσταση», που ξεκίνησε να προβάλλε­ται στο Eden Casino της Αλεξάνδρειας από τις 28.11/11.12 1913, αποτελούμενη από τρία μέρη:
μέρος α΄: «Οι πρώτοι Έλληνες τραυματίαι» (μήκους 200 μέτρων). «Τα λάφυρα» (200 μ.).
μέρος β΄: «Μετά τον θρίαμβον η επάνοδος του Βασιλέως εις Αθήνας» (400 μ.). «Ας τα βλέπη η Ευρώπη» (1100 μ.)
μέρος γ΄: «Η υποδοχή της Σιδηράς Μεραρχίας» (500 μ.) κάποιας «Εθνικής Κινηματογραφικής Εταιρίας».

Οι ταινίες των βαλκανικών πολέμων αποτέλεσαν αντικείμενο διδασκαλίας στη σχολή Δημοσιογραφίας του πανεπιστημίου της Κολούμπια! Κάποια ή κάποιες από αυτές προβλήθηκαν στους σπουδαστές, από τους οποίους στη συνέχεια ζητήθηκε να γράψουν ιστορίες σα να είχαν υπάρξει αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων που παρακολούθησαν. Η ιδέα ανήκε στο διευθυντή της σχολής, δρ. Τάλκοτ Ουίλιαμς, ο οποίος εκτιμούσε ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο διευκολυνόταν «η πρακτική εξάσκηση των σπουδαστών στο ρεπορτάζ πραγματικών γεγονότων, ενώ παράλληλα οι καθηγητές μπορούν να γνωρίζουν πόσο ακριβής και λεπτομερής δουλειά έγινε»!

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου