Κινηματογραφικές εξελίξεις στη Θεσσαλονίκη (1924-1927)

Ιδιαίτερη κινητικότητα σημειώθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1924. «Ιδού ότι ιδρύονται τρεις Κινηματογραφικαί εταιρείαι εις την πόλιν μας» ανήγγειλαν τα Μακεδονικά Νέα, που εκτιμούσαν υπεραισιόδοξα ότι η Θεσσαλονίκη θα γινόταν «το Λος Άντζελες της Ελλάδος». Δημοσιεύματα του τοπι­κού τύπου αναφέρονταν στο γύρισμα ταινιών από αντιπρόσωπο μεγάλης κινηματογραφικής εταιρίας με τη συμμετοχή ερασιτεχνών ηθοποιών. Υποτίθεται μάλιστα ότι το φθινόπωρο ήταν έτοιμο το πρώτο σενάριο και άμεσα επικείμενη η έναρξη των γυρισμάτων από μια εταιρία με την περίεργη επωνυμία S.A.D.A.C.

Ωστόσο η πιο σοβαρή προσπάθεια έγινε με την ίδρυση της «Φώτο Ελεκτρίκ Φιλμ» των Ηρακλή Φοίβου και Ι. Αγκοπιάν. Αρχικά η εταιρία ανέλαβε τη διαχείριση του θερινού κινηματογράφου στο Ρωσικό Πάρκο, που ένα χρόνο αργότερα θα μετονομαζόταν σε «Παράδεισος», ενώ ο Ηρακλής Φοίβος – ένας από τους σημαντικότερους φωτογράφους της πόλης – είχε την καλλιτεχνική διεύθυνση.  Η βασική όμως φιλοδοξία της «Φώτο Ελεκτρίκ» ήταν να γυρίσει ταινίες μυθοπλασίας «καθαρώς ελληνικής υποθέσεως» με Θεσσαλονικείς ερασιτέχνες ηθοποιούς.

Σύντομα ξεκίνησαν τα γυρίσματα με πρωταγωνίστρια κάποια δεσποινίδα Ίντα αγνώστων περισσότερων στοιχείων, ενώ φαίνεται ότι μέχρι τον Αύγουστο είχε ληφθεί ικανό υλικό, μάλιστα είχαν γυριστεί και αρκετές σκηνές πάνω σε καράβι, αφήνοντας θετικές εντυπώσεις. Η  προσπάθεια δεν ολοκληρώθηκε, όμως η εταιρία επέμεινε και επεδίωξε εκ νέου το γύρισμα ταινίας μυθοπλασίας την άνοιξη του 1925 και το Μάιο του 1928.

Την ίδια εποχή δραστηριοποιούταν στη Θεσσαλονίκη και η εταιρία του Καμινάκη. Και οι δυο επιδίωκαν την παραγωγή ελληνικών έργων, ενώ φαίνεται ότι από λόγιους της πόλης συγκεντρώθηκαν πιθανά σενάρια προς κινηματογράφηση. Σποραδικά πάντως δημοσιεύονταν πληροφορίες για ίδρυση είτε νέας εταιρίας είτε κινηματογραφικού στούντιο στην πόλη είτε ακόμα και για τη διεξαγωγή διαγωνισμού με σκοπό την ανακάλυψη της ωραιότερης και πιο ταλαντούχας Θεσσαλονικιάς, που θα αναδεικνυόταν σε πρωταγωνίστρια του κινηματογράφου.

Τελικά, ο Φοίβος θα συμμετείχε ως οπερατέρ σε μια ταινία μυθοπλασίας («Το Μοιραίον») μόλις το 1931 συνεργαζόμενος με κάποια «Αρτιστίκ φιλμ», ενώ μέχρι τότε αυτός και η «Φώτο Ελεκτρίκ» θα περιορίζονταν στην παραγωγή ζουρνάλ, όπως:
- Η εξόρμηση των μελών του Συνδέσμου Κυνηγών της Θεσσαλονίκης το Μάιο του 1925
- Μια ταινία 1000 μέτρων από τους παμμακεδονικούς αγώνες το Σεπτέμβριο του 1925
- Η γιορτή στην Ιταλική Σχολή Βιλλαΐντα το Μάρτιο του 1927 με αφορμή την έβδομη επέτειο κήρυξης του φασισμού στην Ιταλία
- Μια εκδρομή στη Θάσο και οι αρχαιοπρεπείς γιορτές που διοργανώθηκαν στον αρχαίο ναό του Απόλλωνα και άλλα μνημεία του νησιού τον Ιούλιο του 1928
- Σειρά αθλητικών γεγονότων της Θεσσαλονίκης τον Ιανουάριο του 1929 κλπ.

Βέβαια υπήρχαν και άλλα θεσσαλονικιώτικα ζουρνάλ την ίδια περίοδο. Για παράδειγμα, στις 28 Σεπτεμβρίου 1925 στον κινηματογράφο «Ίλιον» της Θεσσαλονίκης προβλήθηκαν ποδοσφαιρικοί αγώνες της ομάδας του Ηρακλή, που εντυπωσίασαν. Η εφημερίδα Μακεδονία σχολίασε: «Η διαύγεια των στηλών, τα πρόσωπα όλα, των γνωστωτέρων οικογενειών της πόλεώς μας, οι επίσημοι, οι αθληταί, όλοι οι θεαταί, διεκρίνοντο με φυσικότητα έκτακτον». Δεν γνωρίζουμε όμως ποιος ήταν ο οπερατέρ – ο Ηρακλής Φοίβος ή μήπως ο Δημήτρης Καμινάκης, που άλλωστε με το Λεωνίδα Αθανασιάδη κινηματογράφησαν διάφορα επίκαιρα τα επόμενα χρόνια, όπως τα εγκαίνια της ΔΕΘ το 1927 και το 1928; 

Γενικά η παρουσία κινηματογραφικής κάμερας αποτελούσε ένα πρώτης τάξεως δέλεαρ για τους Θεσσαλονικής. Το Φεβρουάριο του 1927, τα εγκαίνια ενός εργοστασίου αλλαντοποιίας, εδωδιμοπωλείου και ζυθοπωλείου στη διαγώνιο Τσιμισκή και Μεγάρου Βαλαούρη απευθύνονταν πρωτίστως σε όσους «θέλουν να ποζάρουν σε κινηματογραφική ταινία»! Αντίστοιχα, δυο χρόνια αργότερα, στα εγκαίνια του πρώτου χαλύβδινου σπιτιού επί της οδού Κωνσταντινουπόλεως, δέλεαρ για τους προσκεκλημένους ήταν η λήψη ται­νίας από την επίσκεψή τους στο σπίτι, αλλά και από την προηγούμενη παρουσία τους στον κινηματογράφο Πατέ.

Ο «ΛΗΣΤΑΡΧΟΣ ΓΙΑΓΚΟΥΛΑΣ» ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΑΜΙΝΑΚΗ

Μπορεί στον τομέα της μυθοπλασίας η «Φωτο Ελεκτρίκ Φιλμ» να μην κατάφερε να ετοιμάσει μια ολοκληρωμένη δουλειά, κάπως καλύτερα αποτελέσματα όμως φαίνεται ότι ειχαν οι αντίστοιχες απόπειρες της «Σπλέντιτ φιλμ», όπως αναγραφόταν σε δημοσιεύματα του θεσσαλονικιώτικου τύπου η επωνυμία της εταιρίας του Καμινάκη, ο οποίος άλλωστε ήταν ο διευθυντής του κινηματογράφου «Σπλέντιτ» της πόλης.

Ήδη το Σεπτέμβριο του 1925, η εταιρία φερόταν να έχει ολοκληρώσει μια κινηματογραφική ταινία γύρω από την ζωή του περιβόητου λήσταρχου Γιαγκούλα. Εξάλλου, η ταινία όχι απλά φερόταν έτοιμη να προβληθεί στους κινηματογράφους της Θεσσαλονίκης τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, αλλά σε δημοσίευμα των Μακεδονικών Νέων εμφανιζόταν να έχει ήδη αποσπάσει τους επαίνους «πολλών ξένων κινηματογραφικών εταιρειών, όπως π.χ. της Γκωμόν»! Το ίδιο δημοσίευμα, που προσδιόριζε τις δαπάνες των γυρισμάτων σε 1.000.000 δραχμές, σχολίαζε ότι η ταινία παρουσίαζε «έκτακτον ενδιαφέρον από καλλιτεχνικής και κοινωνικής απόψεως», έτοιμη να κάνει ακόμη και το γύρο του κόσμου (!), αρκεί πρώτα να υποστηριζόταν από τους Θεσσαλονικείς, καθώς ήταν «το πρώτον Μακεδονικόν κινηματογραφικόν έργον», αλλά και μια ταινία «διδακτική και σκόπιμος». Μάλιστα η ίδια εφημερίδα θεώρησε σκόπιμο να διευκρινίσει ότι ο Γιαγκούλας «δεν εμφανίζεται όπως μας τον παρουσίασαν οι αδιόρθωτοι ληστοθαυμασταί ως ήρωα και ιππότην των ορέων», αλλά όπως ήταν στην πραγματικότητα, δηλαδή «ένας κακούργος και τίποτε περισσότερον».

Αν και ο Καμινάκης ήταν διευθυτής του «Σπλέντιτ», αρχικά προβλεπόταν η προβολή της ταινίας στον κινηματογράφο του Λευκού Πύργου. Τελικά, ούτε εκεί ούτε σε κάποια άλλη κινηματογραφική αίθουσα της Θεσσαλονίκης προβλήθηκε.

Σε δημοσίευμα της εφημερίδας Ακρόπολις τον Ιούνιο του 1931 με αφορ­μή ένα κινηματογραφικό σκάνδαλο που είχε ξεσπάσει στη Θεσσαλονίκη, δημοσιευόταν η πληροφορία ότι ο «Λήσταρχος Γιαγκούλας», ταινία μήκους 3000 μέτρων, ουδέποτε παίχτηκε στους κινηματογράφους λόγω απαγόρευσης των ληστρικών φιλμ διά νόμου.  Ο συντάκτης που υπέγραφε το δημοσίευμα, κάποιος Α.Θ., θυμόταν – με σαρκαστική διάθεση – πώς κάθε πρωί ένα λεωφορείο μετέφερε τους ηθοποιούς από την πλατεία Βαρδαρίου μέχρι το Ασβεστοχώρι, όπου γινόταν η κινηματογράφηση. Πρώτη και καλύτερη η μαντάμ Βικτωρία, μία τραγου­δίστρια στα «βουβά θεατράκια της οδού Εγνατίας», που υποδυόταν την ωραία χωριατοπούλα, θύμα απαγω­γής του Γιαγκούλα, σύμφωνα με το σενάριο. Μια μέρα, μάλιστα, συνέβη κι ένα ευτράπελο. Δυο ζωέμποροι περνούσαν από την περιοχή και είδαν πολλούς φουστανελάδες μαζεμένους. Ανυποψίαστοι του τι ακριβώς συνέβαινε, κάλεσαν σε βοήθεια με αποτέλεσμα να προελάσουν δυο ίλες ιππικού καταδιώκοντας τους δή­θεν ληστές του Ασβεστοχωρίου!

Εξάλλου πολλά χρόνια αργότερα, σε αφιέρωμα της εφημερίδας Μακεδονία το 1977, οι συνεργάτες του Καμινάκη, που είχε φύγει από την ζωή ξεχασμένος γύρω στο 1962, αποκάλυπταν μια ενδιαφέρουσα λεπτο­μέρεια από τα παρασκήνια, ότι για τον κινηματογραφικό «αποκεφαλισμό» του Γιαγκούλα χρησιμοποιήθηκε το κεφάλι μιας κούκλας, κατάλληλα μασκαρεμένο, το οποίο πέταξε μπροστά στην κάμερα ο ίδιος ο Καμινάκης.

Στο αφιέρωμα εκείνο του 1977, οι συνεργάτες του Καμινάκη δήλωναν βέβαιοι ότι η ταινία ουδέποτε προβλήθηκε στις κινημα­τογραφικές αίθουσες. Ωστόσο, ανατρέχοντας στα προγράμματα των αθηναϊκών κινηματογράφων, όπως δημοσιεύονταν στις εφημερί­δες της εποχής, διαπιστώνουμε ότι μεταξύ 14 και 21 Σεπτεμβρίου 1927 στο «Βοτανικό» προ­βαλλόταν μια ταινία με τίτλο «Λήσταρχος Γιαγκούλας». Δεν υπάρχουν περισσότερες πληροφορίες, καθώς οι εφη­μερίδες ούτως ή άλλως δεν έδειχναν ενδιαφέρον για τα έργα που προβάλλονταν τη θερινή περίοδο και μάλι­στα σ' ένα συνοικιακό κινηματογράφο. Σίγουρα όμως είναι απίθανο να υπονοείτο το ολιγόλεπτο ζουρνάλ του 1925, δεδομένου ότι από χρόνια οι κινηματογράφοι διαφήμιζαν μόνο τις ταινίες μυθοπλασίας του προγράμματός τους ή – σποραδικά – κάποιο σημαντικό ζουρνάλ τελευταίας επικαιρότητας, ενώ δεν υπήρχε ξένη ταινία μυθοπλασίας γύρω από την ζωή του Γιαγκούλα.

Τι συνέβη πραγματικά; Η ταινία ξεκίνησε να γυρίζεται αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ, ολοκληρώθηκε και στη συνέχεια λογοκρίθηκε ή προβλήθηκε κανονικά και μόνο στο «Βοτανικό» το Σεπτέμβριο του 1927 περ­νώντας όμως απαρατήρητη από τις αρχές – ακόμη και από ορισμένους συντελεστές της;

ΟΙ ΑΝΟΛΟΚΛΗΡΩΤΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΤΗΣ ΜΥΣΤΗΡΙΩΔΟΥΣ «ΕΚΕΣ ΦΙΛΜ»

Όμως τον Οκτώβριο του 1925 εμφανιζόταν σχεδόν έτοιμη και μια δεύτερη ταινία μυθοπλασίας από τη Θεσσαλονίκη υπό τον τίτλο «Η Επανάστασις του 1821». Όπως γράφτηκε μάλιστα, είχαν ήδη ληφθεί προσφορές από μεγάλους κινηματογραφικούς οίκους με σκοπό «το αποτελεσματικόν πλασάρισμά της».

Πάντως τα γυρίσματα συνεχίστηκαν μέχρι το τέλος της χρονιάς. Μια από τις τελευταίες σκηνές γυρίστηκε στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης στην περιοχή Μπεξινάρ τις παραμονές των Χριστουγέννων. Σύμφωνα με το σενάριο, γύρω στις 30 κοπέλες θα πνίγονταν στη θάλασσα από τους Τούρκους. Καθώς όμως οι φιλόδοξες πρωταγωνίστριες αρνούνταν να πέσουν στα κρύα νερά και δεδομένου ότι οι όποιες απόπειρες να γυριστεί η σκηνή με τις πρωταγωνίστριες στην ξηρά δεν ήταν αληθοφανείς, ο σκηνοθέτης έδωσε τη λύση διατάζοντας να ριφθούν οι κοπέλες στη θάλασσα με το ζόρι, προτού εκείνες μπορέσουν ν’ αντιδράσουν.

Στις αρχές του 1926, «μετά το τράβηγμα όλων των καλλιτεχνικών αλλά και επικινδύνων διά τους παίζοντας σκηνάς της» η ταινία ήταν έτοιμη να προβληθεί άμεσα είτε στη Θεσσαλονίκη, οπότε οι θεατές θα έβλεπαν «τους φίλους των και τους γνωστούς των μεταβληθέντας εις Κινηματογραφικούς αστέρας» είτε πρώτα στην Αθήνα. Στο αφιέρωμα του περιοδικού Κινηματογραφικός Αστήρ το Μάρτιο του 1926 γινόταν λόγος για μια ανολοκλήρωτη προσπάθεια, που είχε σκοντάψει στη γραφειοκρατία του ελληνικού Δη­μοσίου. Αντίθετα ο Καρράς σε συνέντευξή του ανέφερε ότι η ταινία ήταν «προ πολλού έτοιμη»!

Ως εταιρία παραγωγής αναφερόταν κάποια Ελληνική Κινηματογραφική Εταιρία ή «εκεσφίλμ», ιδιοκτησίας Δημήτρη Καρρά. Θα μπορούσε όμως το «ΕΚΕΣ» να σήμαινε στην πραγματικότητα «Ελληνική Κινηματογραφική Εταιρία Σπλέντιτ»;

Στο αφιέρωμα της εφημερίδας Μακεδονία το 1977, για το οποίο έγινε λόγος πιο πάνω, οι συνεργάτες του Καμινάκη θυμόντουσαν ότι το 1925 εκείνος συνέπραξε με τον Ι. Δ. Καρρά και από κοινού ετοίμασαν μια ταινία για την Ελληνική Επανάσταση με επίκεντρο τη δράση του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Ωστόσο παρέπεμπαν σε μια εταιρία με την επωνυμία «Ηρώ Φιλμ – Νέα Ελλάς», όπως ακριβώς ονομαζόταν η εταιρία παραγωγής της ταινίας που όντως γύρισε ο Καμινάκης με θέμα την επαναστατική δράση του Ανδρούτσου, όμως όχι το 1925, αλλά τρία χρόνια αργότερα! Εξάλλου, αναρωτιέται κανείς αν θα μπορούσε ένας οποιοσδήποτε σκηνοθέτης ή οπερατέρ εκείνης της εποχής να γυρίζει παράλληλα δύο ταινίες μεγάλου μήκους, ενώ δεν είναι διαφωτιστικά ούτε τα δημοσιεύματα του θεσσαλονικιώτικου τύπου και δη αυτά της εφημερίδας Μακεδονικά Νέα, που παρακολουθούσε πιο στενά την κινηματογραφική κίνηση της πόλης.

Τελικά η ταινία δεν προβλήθηκε σε κάποια κινηματογραφική αίθουσα, όμως η «Εκεσφίλμ» δε σταμάτησε τη δραστηριότητά της. Το Φεβρουάριο του 1926, στην κάμερα της εταιρίας πόζαρε η σύζυγος του δικτάτορα Πάγκαλου με αφορμή την επίσκεψή τους στη Θεσσαλονίκη, ενώ αναγγέλθηκε η έναρξη των γυρισμάτων της «Ιφιγένειας εν Αυλίδι» με πρωταγωνιστές ανθρώπους «γνωστούς εις τους κύκλους των διανοουμένων» σε σενάριο γραμμένο «επί τη βάσει διαφόρων συγγραμμάτων» και «εντελώς άσχετο» με την αρχαία τραγωδία. Τον πρωταγωνιστικό ρόλο θα είχε η Μαίρη Τσικούδη, φωτογραφία της οποίας μάλιστα κοσμούσε το εξώφυλλο του περιοδικού Κινηματογραφικός Αστήρ πριν καλά καλά ξεκινήσουν τα γυρίσματα της ταινίας! Και ενώ ένα μήνα αργότερα η εταιρία παραγωγής εμφανιζόταν έτοιμη για την έναρξη των γυρισμάτων, αυτά πιθανότατα δεν ξεκίνησαν ποτέ απογοητεύοντας πολλούς Θεσσαλονικείς.

«Ούτω η Μακεδονία θα είνε η πρώτη που θα ανυψώση την σημαίαν της εξυψώσε­ως της βιομηχανίας αυτής που τόσον παραμελήθη», βιάστηκε να χαρεί η εφημερίδα Μακεδονία τον Απρίλιο του 1926. Όμως ένα χρόνο μετά ο συντάκτης θυμόταν τις υποσχέσεις για «πράγματα και θαύματα και το σπουδαιότερον, ότι θα ανεδείκνυεν αστέρας της οθόνης» και διαπίστωνε μελαγχολικά ότι «εν τω μεταξύ η εταιρεία έδυσε και οι αστέρες ουδέποτε ανέτειλαν εις το καλλιτεχνικόν στερέωμα της Θεσσαλονίκης».

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου