ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΑΤΑ 9: Ακτινογραφία του "ελληνικού Χόλιγουντ" του 1930: πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα

Η ξαφνική «έκρηξη» νέων ελληνικών ταινιών την άνοιξη του 1930 αποτέλεσε το έναυσμα για μια δημοσιογραφική ανατομία του φαινομένου του «ελληνικού Χόλυγουντ» από την εφημερίδα Πατρίς στις 30 Μαρτίου της χρονιάς εκείνης. Ακολουθεί το μεγαλύτερο μέρος του ρεπορτάζ, που αναφερόταν γενικά στην πορεία και τα διλήμματα της ελληνικής κινηματογραφίας.

ΠΛΗΜΜΥΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΠΑΡΑΓΩΓΩΝ

ΓΕΝΙΚΑΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΕΠΙ ΤΗΣ ΕΓΧΩΡΙΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΗΣ. - ΤΑ ΕΞΗΣΦΑΛΙΣΜΕΝΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΑΝΑΠΟΤΡΕΠΤΑ ΜΕΙΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ. - Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡ ΔΙΑΦΟΡΩΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ. - ΤΙ ΔΕΝ ΕΓΙΝΕ ΚΑΙ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΗ. - ΕΙΣ ΕΠΟΧΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΕΩΣ. - ΤΙ ΘΑ ΠΑΙΧΘΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΣΕΧΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ. - ΕΓΓΥΗΣΙΣ ΕΠΙΤΥΧΙΑΣ ΤΩΝ ΑΝΑΓΓΕΛΘΕΙΣΩΝ ΤΑΙΝΙΩΝ

Είνε απίστευτος η πρόοδος της κινηματογραφικής βιομηχανίας εις την Ελλάδα, όταν σκεφθή κανείς ότι προ τετραετίας ακόμη δεν είχομεν ούτε ένα, ελληνικής παραγωγής «φιλμ».

Αρκεί να σημειωθή ότι εξ ελληνικαί ταινίαι προβάλλονται από της προσεχούς Δευτέρας και εντός του πρώτου δεκαπενθημέρου του Απριλίου, ενώ άλλαι τόσαι περίπου ευρίσκονται εις τα «σκαριά» ή τουλάχιστον υπό παρασκευήν.

Μένει όμως να γνωρίζωμεν εάν η σημειωθείσα αυτή καταπληκτική όντως πρόοδος είνε μέχρι στιγμής απλώς ποσοτική ή αν όντως είμεθα εις θέσιν να λέγωμεν ότι και ποιοτικώς αι ελληνικαί ταινίαι είνε, αν όχι ίσως ισάξιοι, εφάμιλλοι τουλάχιστον των Ευρωπαϊκών αφώνων - φυσικά - και αήχων.

Τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα

Εκ του γεγονότος του ότι μία κινηματογραφική ταινία είνε εγχωρίου κατασκευής, παρουσιάζει τα εξής αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα:

Εν πρώτοις ένα ύπαιθρον και ένα φως, τα οποία πλην ωρισμένων μεσημβρινών χωρών, ματαίως θα τα ανεζήτει ένας σκηνοθέτης εις μίαν οιανδήποτε άλλην ευρωπαϊκήν χώραν. Εξ άλλου, από γενικωτέρας ακόμη απόψεως, δεν είνε μία γωνία του ελληνικού υπαίθρου που να μη έχη την ιδιαιτέραν της ιστορικήν και τοπογραφικήν σημασίαν, ώστε να εντείνεται ακόμη περισσότερον το ενδιαφέρον του θεατού. Κατά τρίτον λόγον, το ελληνικόν «φολκλόρ» είνε ακόμη ανεκμετάλλευτον. Ήθη, έθιμα, τραγούδια, μουσική, και γενικώτερον, μία ζωή, που έζησαν γενεαί ολόκληροι και υποχωρεί σιγά-σιγά προ της εισβολής του βιομηχανικού «πολιτισμού». Αυτά όλα, πλεονεκτήματα από γενικωτέρας απόψεως, και τα οποία παραμένουν δηλαδή τοιαύτα και όταν η ταινία προβάλλεται οπουδήποτε εις το εξωτερικόν. Δεν είνε όλα. Διότι από ειδικωτέρας απόψεως ένα «φιλμ» εγχωρίου παραγωγής παρουσιάζει και άλλα πλεονεκτήματα: Εν πρώτοις οι ηθοποιοί και αι καλλιτέχνιδες, πρόσωπα λίγο ή πολύ γνωστά εις το κοινόν που τους παρηκολούθησεν όταν τους έβλεπε και τους βλέπη να παίζουν με.. σάρκαν και οστά.

Το πλεονέκτημα αυτό είνε από τα σπουδαιότερα. Διότι ο καθείς αντιλαμβάνεται το ενδιαφέρον που έχει ο κάθε θεατής να δη ένα Βεάκην, μίαν Αλίκην ή την διδα Σαγιάννου επί της... οθόνης. Αλλά και η υπόθεσις, το σενάριο πλοκής παρμένης από την ελληνικήν ζωήν, είνε και αυτό ένας άλλος λόγος αναζωογονήσεως του ενδιαφέροντος.

Αυτά ως προς τα πλεονεκτήματα.

Ως προς τα μειονεκτήματα - διότι αναποτρέπτως υπάρχουν τοιαύτα - δυνάμεθα να τα συνοψίσωμεν ως εξής: Πρώτον, μία ελληνική επιχείρησις δεν διαθέτει και δεν θα ήτο δυνατόν να διαθέτη τα τεράστια κεφάλαια που διαθέτουν μεγάλαι ξέναι εταιρίαι. Αυτό, φυσικά, έχει αντίκτυπον επί της όλης παραγωγής. Δεν διαθέτει μία ελληνική επιχείρησις ούτε τα «στούντια», ούτε τας οικοδομάς, ούτε τους ειδικούς, αν αρχίσωμεν από τον σκηνοθέτην διά να φθάσωμεν μέχρι του οπερατέρ. Δεν διαθέτει τα ειδικά εξαρτήματα που καθορίζουν την επιτυχίαν μιας ξένης ταινίας, δεν διαθέτει αποκλειστικώς ειδικούς ηθοποιούς κινηματογράφου, δεν διαθέτει την μεγάλην μάζαν των κομπάρσων.

Τέλος, δύο μεγάλα ακόμη και αλληλένδετα μειονεκτήματα βαρύνουν την ελληνικήν ταινίαν: Το πρώτον συνίσταται εις το ότι η εξαγωγή του ελληνικού «φλμ» είνε μοιραίως περιωρισμένη. Ούτε ευρύ δίκτυον ανταποκριτών εις ξένας «πιάτσας» είνε δυνατόν να διαθέτη ένας Έλλην επιχειρηματίας, ούτε εις μεγάλην ζήτησιν αυτόματον δύναται να ελπίζη. Η βάσις της επιχειρήσεως στηρίζεται επί του ελληνικού κοινού. Κατά δεύτερον λόγον η ανάπτυξις αύτη της εγχωρίου κινηματογραφικής βιομηχανίας είνε χρονολογικώς καθυστερημένη. Η βιομηχανία του βωβού κινηματογράφου εξορμά εις την Ελλάδα καθ' ην στιγμήν εις την Ευρώπην και εις την Αμερικήν κατόπιν ενός λαμπρού μεσουρανήματος, η ιδία αυτή βιομηχανία έχει αρχίσει την ραγδαίαν δύσιν της προ της ορμητικής προόδου του ομιλούντος και του ηχητικού κινηματογράφου.

Αυτά κατά την γνώμην μας και εις τας πολύ γενικάς των γραμμάς είνε τα μέχρι της στιγμής τουλάχιστον εξησφαλισμένα πλεονεκτήματα και αναπότρεπτα μειονεκτήματα μιας οιασδήποτε ελληνικής παραγωγής ταινίας.

Επιχειρήσεις και... θαλασσοεπιχειρήσεις

Εάν όλοι σταματούσαν μέχρι του σημείου που εξεθέσαμεν, εάν κάθε ελληνική παραγωγή εξήντλει το «μάξιμουμ» των πλεονεκτημάτων και περιώριζεν εις το μίνιμουμ τα μειονεκτήματα, η τόσον αλματώδης ανάπτυξις μιας βιομηχανίας, δεν θα ήτο δυνατόν παρά να εξακολουθήση κανονικώς και φυσιολογικώς. Ατυχώς όμως, και πρέπει να το ομολογήσωμεν αυτό, συμβαίνει να προστίθενται και πολλά άλλα ακόμη μειονεκτήματα, τα οποία καθιστούν μοιραίως σκεπτικιστήν ένα αντικειμενικόν παρατηρητήν, αν όχι απέναντι του συνόλου των κινηματογραφικών βιομηχανιών, τουλάχιστον όμως απέναντι ωρισμένων εκ των επιχειρήσεων αυτών.

Ας δούμε τα κυριώτερα των επιπροσθέτων αυτών μειονεκτημάτων.

Ωμολογήσαμεν ευθύς εξ αρχής, ότι μία τόσον νεαρά βιομηχανία δεν ηδύνατο βεβαίως να στηριχθή επί τεραστίων κεφαλαίων, τα οποία μοιραίως δεν θα διέθετον οι μεγάλοι κεφαλαιούχοι, εφ' όσον το εγγύς μέλλον ήτο ακόμη άδηλον. Ακόμη ολιγώτερον δύναται να προβλέψη κανείς την προσεχή διάθεσιν μεγάλων κεφαλαίων και λόγω του ότι κατόπιν της υφισταμένης κρίσεως το μεγάλο κεφάλαιον φειδωλεύεται και προτιμά να κοιμάται εφησυχάζον εις ξένα ή ημεδαπά χρηματοκιβώτια και λόγω του ότι η εξάπλωσις του «ομιλούντος» καθιστά ακόμη προβληματικόν το εγγύς μέλλον. Από του σημείου όμως αυτού, μέχρι του σημείου του να δικαιολογούνται διάφοροι κυριολεκτικώς θαλασσοεπιχειρήσεις, που «μοντάρονται» με τρεις πενταροδεκάρες και λίγο πολύ εις τον βρόντον, μέχρι του σημείου του να υπολογίζουν οι διάφοροι επιχειρηματίαι την βροχήν των εκ του μηδενός εκατομμυρίων, υπάρχει ολόκληρος άβυσσος. Άμεσο κατάντημα όλων αυτών είνε ο λίγο ως πολύ τυχοδιωκτικός χαρακτήρ ωρισμένων επιχειρήσεων, είνε ακόμη το βεβιασμένον, το τσαπατσούλικο γύρισμα, είνε ακόμη η αδυναμία να ανταποκριθούν εις τας στοιχειώδεις απαιτήσεις, εις τα στοιχειωδέστερα έξοδα, είνε ακόμη η αδηφάγος δίψα του ταχυτάτου πλουτισμού διά της μεγάλης επιβαρύνσεως των εισιτηρίων, είνε ακόμη η μη ανταπόκρισις εις τας πλέον περιωρισμένας αξιώσεις των επαγγελματιών ηθοποιών. Είνε τέλος η φωνασκία και η απαίτησις της εμπράκτου υλικής κρατικής προστασίας, δίχως καν να υπολογίζεται, ότι η εκ μέρους του κράτους διάθεσις ενός οιουδήποτε ποσού σημαίνει νέαν επιβάρυνσιν των φορολογουμένων, εφ' όσον τα ποσά και τα κονδύλια δεν φυτρώνουν σαν κρεμμυδάκια και δεν γεννοβολούν σαν κουνέλια.

Εκτός όλων αυτών, όμως υπάρχουν και άλλα ασυγχώρητα πλέον μειονεκτήματα: Όπως λ.χ. η παντελής ασυνειδησία ωρισμένων «εταιριών» όσον αφορά το σενάριον. Άλλαι από αυτάς ηρκέσθησαν να πληρώσουν αντί πινακίου φακής ονόματα γνωστών λογίων, τα οποία εκόλλησαν εις σενάρια είτε παραποιημένα, είτε κίβδηλα, απ' άκρου εις άκρον. Άλλα σενάρια υπήρξαν καθαρώς και χονδροειδώς πλαστογραφημένα, άλλα εληστεύθησαν από αμφιβόλου ποιότητος «φιλολογικά» έργα χωρίς καν να αποζημιωθούν οι αμφίβολοι συγγραφείς των, εάν δεν προσέτρεχον εις τα δικαστήρια.

Αυτό έχει σπουδαίαν σημασίαν διότι, εάν επρόκειτο να πληρώση μία από τας «εταιρίας» αυτάς, θα προσέτρεχε φυσικά εις κάτι καλλίτερον. Τέλος, σενάρια αυτόχρημα ανόητα, σαχλά και ηλίθια, αναμασήματα άλλων προηγουμένων. Και καταντά - είνε ζήτημα δηλαδή, να μετρούνται εις τα μισά δάκτυλα του ενός χεριού τα καλά σενάρια, τα οποία σημειώνουν επιτυχίαν, εφ' όσον λαμβάνονται από γνωστά ήδη έργα.

Διερωτάται δε κανείς, διατί αντί να καταφεύγουν οι επιχειρηματίαι εις αμφιβόλου ποιότητος σεναρίστας, διατί δεν προστρέχουν εις τα έργα των νεοελλήνων λογοτεχνών, τα οποία παρέχουν τόσον πλούσιον υλικόν; Διότι απλούστατα θα έπρεπε να πληρώσουν - τόσον ελάχιστα άλλως τε - δικαιώματα συγγραφικά. Και ατυχώς εδώ επάνω τους πιάνει η τσιγκουνιά.

Άλλα σοβαρώτατα σφάλματα συνίστανται εις το ότι αι πλείσται εταιρίαι κρίνουν εντελώς περιττόν ένα... σκηνοθέτην. Συμβαίνει το περίεργον να προχειρίζωνται εις σκηνοθέτας οι ίδιοι οι... επιχειρηματίαι.

Εν τέλει, μία ασυγχώρητος τσαπατσουλιά παρατηρείται εις πλείστα «φιλμ» όσον αφορά την «φωτογραφίαν» καθώς επίσης και το ντεκουπάζ.

[...Ακολουθούσε μια σύντομη αναφορά στις ταινίες που θα προβάλλονταν τις επόμενες εβδομάδες]