«Δόκτωρ Επαμεινώνδας»: Η πρώτη ταινία της αιγυπτιακής περιόδου

Το Δεκέμβριο του 1936, αμερικανική εφημερίδα ανακοίνωνε ότι η Ελλάδα ετοιμαζόταν να εισέλθει στην παγκόσμια αγορά με φιλόδοξα σχέδια για κατασκευή στούντιο στην Αθήνα και ότι μάλιστα την περίοδο εκείνη γίνονταν σχετικές συναντήσεις και διαβουλεύσεις στη Νέα Υόρκη. Τελικά ο ελληνικός κινηματογράφος βρήκε διέξοδο στην Αίγυπτο. Πρώτη ταινία ο «Δόκτωρ Επαμεινώνδας». Γυρίστηκε στο στούντιο του Τόγκο Μιζράχι, ο οποίος τα προηγούμενα χρόνια είχε δώσει ώθηση στην ανάπτυξη του αιγυπτιακού κινηματογράφου και ήλπιζε ότι θα μπορούσε να κάνει το ίδιο και με τον ελληνικό.

Βασισμένο σε παλιότερη, αιγυπτιακή ταινία του Μιζράχι, το σενάριο είχε ως εξής:

Ο ιδιοκτήτης ενός επαρχιακού ξενοδοχείου επιπλήττει το προσωπικό του, διότι παρέλειψε να του βρει ένα διερμηνέα σε αντικατάσταση του παλιού, που εγκατέλειψε τη θέση του. Ένας υπηρέτης πηγαίνει προς αναζήτηση του εν λόγω διερμηνέα. Από σύμπτωση συναντά τον Επαμεινώνδα, έναν άνθρωπο απλοϊκό και αφελή, ο οποίος είναι παντρεμένος με μια γυναίκα ανυπόφορου χαρακτήρα.

Από παρεξήγηση ο υπηρέτης νομίζει ότι πρόκειται για τον αναζητούμενο διερμηνέα. Τον οδηγεί στο ξενοδοχείο, όπου και προσλαμβάνεται αμέσως. Όπως ήταν επόμενο, κατά την εξάσκηση των νέων του καθηκόντων, για τα οποία ο Επαμεινώνδας δεν είχε καν ιδέα, εξελίσσονται πολλές κωμικές σκηνές.

Ο διάσημος γιατρός Χέλμης, ο οποίος είχε καταφύγει στο ίδιο ξενοδοχείο για ν’ απαλλαγεί από τις ενοχλήσεις των δημοσιογράφων, δίνει ιδιαίτερη προσοχή στο πρόσωπο του Επαμεινώνδα. Ύστερα από συνεννόηση με το γραμματέα του, Ζαχαρία, τον προσλαμβάνει στην υπηρεσία του, για να τον αντικαθιστά στο δημόσιο βίο του. Το τέχνασμα αυτό θα επιτρέψει στο γιατρό Χέλμη να εισχωρήσει ινκόγκνιτο στο σπίτι της Κάκιας, μιας νέας που του είχαν προτείνει να παντρευτεί χωρίς να τη γνωρίζει, ώστε να εξακριβώσει αν τον δεχόταν ως σύζυγο για το άτομό του ή για τα χρήματα και τη φήμη του.

Οποία όμως η έκπληξή του, όταν στο σπίτι της Κάκιας βρίσκει τον Επαμεινώνδα, ο οποίος περνούσε ως γιατρός Χέλμης με σκοπό να την παντρευτεί. Εκείνη, όμως, δεν αισθανόταν καμιά συμπάθεια για τον ψευτογιατρό και σε συνεννόηση με την ξαδέλφη της προσπαθεί να απαλλαγεί απ’ αυτόν με κάθε τρόπο. Στο μεταξύ, ο πραγματικός Χέλμης παρουσιάζεται ως μικροϋπάλληλος τράπεζας και κατακτά την καρδιά της Κάκιας.

Έπειτα από αλλεπάλληλα κωμικά επεισόδια που συμβαίνουν στον Επαμεινώνδα και το γραμματέα του γιατρού, τον ανεκδιήγητο Ζαχαρία, ο έρωτας θριαμβεύει. Ο πραγματικός γιατρός Χέλμης παντρεύεται τη χαριτωμένη Κάκια, ενώ ο Επαμεινώνδας με τον Ζαχαρία, απογοητευμένοι από τις περιπέτειες που τάραξαν τη γαλήνη της ζωής τους, νοσταλγούν την περασμένη ήσυχη ζωή, στην οποία επιστρέφουν ευτυχισμένοι.

Στην ταινία πρωταγωνιστούσαν οι: Παρασκευάς Οικονόμου, Άννα Καλουτά (στο ρόλο της Κάκιας), Μαρία Καλουτά, Αντώνης Τζινιόλης, Διανέλος, Δέσποινα Παναγιωτίδου (στο ρόλο της Κατερίνας), Αν. Κωνστανίνου, Κυριάκος Μαυρέας, Σπυρόπουλος, Τζένη Αρσένη και άλλοι, μεταξύ των οποίων γνωστοί Αλεξανδρινοί καλλιτέχνες (ο Βαρλόου, οι αδελφοί Πολίτη, ο Καρέτσος, ο Βερμάτος κλπ). Τη μουσική συνέθεσε ο Γιάννης Κυπαρίσσης, ενώ τους στίχους των τραγουδιών έγραψε ο Χρήστος Γιαννακόπουλος.

ΠΡΟΒΟΛΕΣ - ΚΡΙΤΙΚΕΣ

Αναμενόμενα, η πρώτη προβολή του «Δόκτωρα Επαμεινώνδα» έγινε στην Αλεξάνδρεια: κινηματογράφος «Ρουαγιάλ», 23 Μαρτίου 1937. Ακολούθησαν πολλές επαναπροβολές στην ελληνική παροικία τα επόμενα χρόνια μέχρι τουλάχιστον τον Ιούλιο του 1948. Σήμερα, ωστόσο, η τύχη της ταινίας αγνοείται.

Στην Αθήνα, η πρεμιέρα του «Δόκτωρα Επαμεινώνδα» δόθηκε στους κινηματογράφους «Τιτάνια» και «Σπλέντιτ» στις 5 Απριλίου. Διαφημίστηκε ως «το μεγαλύτερο γεγονός στην ιστορία της Ελληνικής Κινηματογραφίας», «η βασίλισσα των ελληνικών ταινιών» και «η πρώτη μεγάλη ομιλούσα ελληνική ταινία ευρωπαϊκής κατασκευής». Η ανταπόκριση του κοινού ήταν μεγάλη και η προβολή στο «Σπλέντιτ» συνεχίστηκε για δεύτερη εβδομάδα. Πρώτη προβολή στη Θεσσαλονίκη: «Εθνικόν» από τις 20 Δεκεμβρίου.

Την εμπορική επιτυχία προέβλεψε ο Ελεύθερος Άνθρωπος ανιχνεύοντας τη δίψα του κοινού «να ίδη και να ακούση την Ελληνικήν επί της οθόνης», παρότι «από καλλιτεχνικής αξίας το έργον υστερεί πολύ και δεν δύναται να ευχαριστήση παρά την λαϊκήν τάξιν, όπως εξ άλλου συνέβη και εις την Αίγυπτον και εις τας δύο εκδόσεις». Τα Καλουτάκια κρίνονταν ως «σχεδόν καλά», όμως ακατάλληλος για τον κινηματογράφο εμφανιζόταν ο Οικονόμου («Αι κινήσεις του είνε μόνον διά την σκηνήν και όχι διά την οθόνην»).

Για μια ταινία με «ανύπαρκτον σχεδόν υπόθεσιν», «κακήν φωτογραφίαν» και «άσχημο μακιγιάζ των ηθοποιών, οι οποίοι πότε υπερβάλλουν και πότε υστερούν», αλλά και για ένα «κάκιστον γενικώς σύνολον που δεν προσθέτει απολύτως τίποτε εις πρόοδον από όλας τας μέχρι τούδε ελληνικάς ταινίας που εγύρισαν Έλληνες παραγωγοί» έκανε λόγο ο Τύπος, που εκτιμούσε - κάπως αυθαίρετα - ότι οι θεατές έμπαιναν στον κινηματογράφο «από περιέργειαν και μόνον», αλλά έφευγαν με «ένα ειρωνικόν - κατά πάσα πιθανότητα - χαμόγελο στα χείλη». Επαινούσε τον Οικονόμου, τον οποίο έκρινε «διασκεδαστικώτατο» («παρά τας ωρισμένας υπερβολάς του»), όμως οι αδελφές Καλουτά ήταν «απείρως καλύτεραι εις την σκηνήν».

Τον Απρίλιο του 1938 η ταινία προβλήθηκε στις ΗΠΑ. Η έλλειψη αγγλικών υποτίτλων σχολιάστηκε αρνητικά από το The Film Daily, που περιέγραψε τον «Δρ. Επαμεινώνδα» ως μια «διασκεδαστική χοντροκομμένη κωμωδία της μόδας», χαρακτήρισε «ανεπαρκές» το μουσικό κομμάτι, όμως έγραψε πολύ καλά λόγια για τις αδερφές Καλουτά, τις οποίες χαρακτήριζε «εξαιρετικά ελκυστικές διακοσμήσεις», που «χειρίζονται τα τραγούδια και τους χορούς με άνεση».

Σύμφωνα με δημοσίευμα, ο Ελληνοαμερικανός επιχειρηματίας Σπύρος Σκούρας (διευθυντής της Fox) αναζήτησε το φιλμ για ιδιωτική προβολή στο μικρό σινεμά της βίλας του στο Μαμάρονεκ. Μάλιστα έστειλε το βοηθό του, Πίτερ Λιβάδης, προς αναζήτηση αντιγράφου, για να διαπιστώσει ότι στις ΗΠΑ υπήρχε μόλις μία κόπια της ταινίας.