«Σιλουέττες του Παπαγάλλου»: Η πρώτη ταινία με σκίτσα

Όμως το σημαντικότερο κινηματογραφικό γεγονός του 1914 δεν ήταν η καθαρά ερασιτεχνική «Μύτη της Αθηνάς» ούτε ο γάμος του Λευκού Σταυρού, αλλά η ίδρυση της πρώτης σοβαρής, ελληνικής, κινημα­τογραφικής εταιρίας, που είχε την επωνυμία «Αθήνη φιλμς» και η οποία στους πρώτους μήνες λειτουργίας της γύρισε την «Γκόλφω», την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του ελληνικού κινηματογράφου.

Πέρα όμως από την «Γκόλφω», για την οποία θα γίνει εκτενής λόγος σε επόμενη ενότητα, η εταιρία γύρισε τουλάχιστον έξι ταινίες επικαιρότητας μέσα στη χρονιά. Οι πέντε παρουσιάστηκαν σε ειδική προβολή για τη βασιλική οικογένεια στα ανάκτορα και τιτλοφορούνταν: «Η εορτή του Πυροβολικού την ημέραν της Αγίας Βαρβάρας» (πρώτη προβολή σε κινηματογραφική αίθουσα στις αρχές του 1915), «Η ορκωμοσία των νεοσυλλέκτων», «Γυμνάσια μάχης του Ελληνικού στρατού», «Το πανόραμα της Θεσσαλονίκης με τα ιστορικά κειμήλια» και «Η αναδάσωσις της Ελλάδος», η οποία διαφημίστηκε στον τύπο ως «επίκαιρος αθηναϊκή ταινία», ενώ σε αυτήν εμφανίζονταν όσοι πρόσκοποι είχαν συμμετάσχει σε πρόγραμμα αναδάσωσης στην περιοχή της πρωτεύουσας [βλ. και σημ.  1]. Την τελευταία δε μέρα του χρόνου κινηματογραφήθηκαν στιγμιότυπα από τη δράση του φιλανθρωπικού συλλόγου «Αγία Φιλοθέη».

H πιο πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα δουλειά, που επέδειξε η «Αθήνη φιλμς» εντός του 1914, ήταν οι «Σιλουέττες του Παπαγάλλου» (γνωστές και ως «Αθηναϊκές σιλουέττες του Παπαγάλλου»). Το φιλμ προβλήθηκε στον κινηματογράφο «Πάνθεον» μεταξύ 4 και 13 Δεκεμβρίου, σε μια εποχή που σπάνια μια ταινία έβγαζε την εβδομάδα.

Οι πρωταγωνιστές δεν ήταν άνθρωποι, αλλά σκίτσα, τα οποία σχηματίζονταν σιγά-σιγά στην οθόνη από το αόρατο χέρι του γελοιογράφου Γ. Ζάχου. Το όλο εγχείρημα διαφημίστηκε ως «ευρωπαϊκός νεωτε­ρισμός» και πράγματι ήταν μια πρωτοποριακή προσπάθεια, ωστόσο θα ήταν παρακινδυνευμένο να μιλήσουμε για κινούμενα σχέδια, καθώς έλειπε η όποια κίνηση. Μετά την εμφάνισή τους επί της οθόνης, τα σκίτσα παρέμεναν στατικά. Η πρώτη ελληνική ταινία κινουμένων σχεδίων θα παρουσιαζόταν περίπου τρεις δεκαετίες αργότερα από τον σκιτσογράφο Σταμάτη Πολενάκη με τίτλο «Ο Ντούτσε αφηγείται».

Η πρώτη διαφήμιση των «Σιλουεττών» από το «Πάνθεον» εμπεριείχε το στοιχείο του γρίφου. Έκανε λόγο για μια «ουμοριστική ελληνική ταινία εις την οποίαν θα παρελάσουν τα κυριώτερα των πολιτικών προσώπων εις ουμοριστικά καλλιτεχνικά σκίτσα», όπως οι Βενιζέλος, Ζαΐμης, Θεοτόκης, Μαυρομιχάλης, Μπενάκης, Τσιριμώκος, Μερκούρης, Δαμβέργης, Μαρκαντωνάκης, Στράτος, Δεμερτζής, Διομήδης κ.ά., αλλά και πρόσωπα της κοσμικής Αθήνας, λόγιοι, δημοσιογράφοι, στρατηγοί, τύποι του «Ντορέ» κλπ.

Μια ιδέα για τις «Σιλουέττες του Παπαγάλλου» είχαν οι αναγνώστες της εφημερίδας Πατρίς χάρη σ' ένα σχετικό δημοσίευμα - το μοναδικό ίσως στον ημερήσιο τύπο - λίγες μέρες πριν την κινηματογραφική πρεμιέρα, μετά από ειδική προβολή της ταινίας στους δημοσιογράφους:

«Η κινηματογραφική οθόνη εφωτίσθη έξαφνα χθες το βράδυ και ο μηχανικός ήχος του ηλεκτρικού μοτέρ ηκούσθη μονότονος. Εν τούτοις εις την λευκήν οθόνην δεν παρουσιάζεται τίποτε απολύτως. Και όμως μας είχαν προσκαλέσει να μας παρουσιάσουν μίαν ευάρεστον έκπληξιν. Διότι πολλοί ολίγοι κατείχομεν καθίσματα εις την ευρυτάτην αίθουσαν.

Έξαφνα ένα χέρι αόρατο ήρχισε να σύρη γραμμάς.... επροχώρει ταχύτατα... Και να! αναγνωρίζομεν τον κ. Βενιζέλον με... Κρητικήν βράκαν, φράκο και μιραμπώ! Και η εικών χάνεται. Άλλαι όμως γραμμαί μελαναί αρχίζουν να φαίνωνται. Και σιγά-σιγά μας παρουσιάζονται διαδοχικώς αι θαυμάσιαι γελοιογραφίαι των κ.κ. Μαρκαντωνάκη, Δαμβέργη, Τσιριμώκου, Διομήδη, Στράτου, Μαυρομιχάλη, Θεοτόκη, Μερκούρη και Μπενάκη [...]».

Το δημοσίευμα προανήγγειλε ότι θα επακολουθούσαν και «άλλες σειρές» γελοιογραφιών, αλλά κάτι τέτοιο δεν επιβεβαιώνεται. Σύντομα, ωστόσο, τον Ιανουάριο του 1915, ο νεαρός γελοιογράφος των «Σιλουεττών του Παπαγάλλου», Γ. Ζάχος, θα παρουσίαζε δείγμα της δουλειάς του (περισσότερες από 100 γελοιογραφίες, πιθανόν συμπεριλαμβάνοντας και κάποιες από τις «σιλουέτες» της ταινίας) σε υπαίθρια έκθεση στο Ζάππειο, δεχόμενος αντιφατικές κριτικές. [βλ. και σημ. 2]

Σημειώσεις:

(1) Παρότι η ταινία της αναδάσωσης προβλήθηκε στον κινηματογράφο «Αττικόν» το Δεκέμβριο του 1914 (από 08.12 και για τουλάχιστον μία εβδομάδα), πιθανόν είχε γυριστεί (τουλάχιστον ένα μέρος της) από το Φεβρουάριο. Σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας Εστία αναφερόταν στην κινηματογράφηση της δενδροφύτευσης στην περιοχή της Ακρόπολης από τους προσκόπους υπό την επίβλεψη της βασίλισσας και άλλων μελών του βασιλικού οίκου. Όπως γράφτηκε, ο σκοπός ήταν η ταινία αυτή ν’ αποτελούσε μέρος μιας κινηματογραφικής παράστασης υπέρ εθνικού σκοπού, «πιθανότατα υπέρ της ναυαρχίδος».

(2) Έντονα επικριτικός ο Κίμων Μιχαηλίδης στο Έθνος έκανε λόγο για ένα νέο που «θέλει να γνωρισθή. Βιάζεται, ανυπομονεί» και «μέσα στην βία του, παίρνει μοτίβα που μεταχειρίζονται άλλοι στην καθημερινή γελοιογραφία, αντί να προσπαθήση να εύρη μια νότα δική του. Ας ήταν επιτέλους και αδύνατη». Αντίθετα, το περιοδικό Πινακοθήκη σημείωσε ότι ο Γ. Ζάχος «προσεπάθησε όχι απλώς διά της υπερβολής μιας ατελείας ή διά της εκ του... φυσικού σχεδόν αναπαραστάσεως τύπων κωμικών να σατυρίση, αλλ’ απέδωκε και το πνεύμα, το οποίον εκφράζει τον συνολικόν χαρακτήρα του γελοιογραφουμένου».