«Αι Δελφικαί Εορταί», «Αι περιπέτειαι του Βιλλάρ» και άλλες ταινίες του 1927

Αρχαιοελληνικό άρωμα είχαν κάποιες από τις σημαντικότερες ελληνικές ταινίες του 1927. Άλλωστε, το κορυφαίο καλλιτεχνικό γεγονός της χρονιάς αποτέλεσε η αναβίωση των Δελφικών Εορτών στις 9 και 10 Μαΐου, μια φιλόδοξη πρωτοβουλία του ποιητή Άγγελου Σικελιανού και της συζύγου του, Εύας, οι οποίοι αφιέρωσαν πολύ κόπο και χρήμα για την ευγενή αυτή ιδέα με στόχο όχι την πιθηκίζουσα αρχαιολα­τρία, αλλά τη δημιουργία μιας νέας πνευματικής δημιουργίας με σημείο αναφοράς και έμπνευσης τον αρ­χαιοελληνικό πολιτισμό.

Οι σημα­ντικότερες στιγμές αποτυπώθηκαν σε μια ταινία της εταιρίας «Νταγκ Φιλμ» των αδελφών Γαζιάδη, που έκανε πρεμιέρα στον κινηματογράφο «Διονύσια» στις 26 Μαΐου. Η επιτυχία ήταν μεγάλη, καθώς πάνω από 25.000 θεατές την παρακολούθησαν μέσα στο πρώτο τριήμερο, όπως θριαμβολογούσε σχετική διαφήμιση στον τύπο. Ακολούθησαν προβολές σε διάφορες πόλεις, όπως ο Πειραιάς (κινηματογράφος «Ολύμπια» από 6 Ιουνίου), η Πάτρα (στο «Ζενίθ» από τις 14 Ιουνίου), ο Βόλος (στο «Αχίλλειον» από 29.06) κλπ.

Οι θεατές παρακολουθούσαν αποσπάσματα από την παράσταση του «Προμηθέα Δε­σμώτη», τους αγώνες, τον αρχαιοπρεπή πυρρίχιο, τους χορούς των χωρικών στ’ αλώνια, την έκθεση που λει­τουργούσε παράλληλα στους Δελφούς και γενικά εικόνες απ’ όλες τις εκδηλώσεις υπό τη συνοδεία μουσι­κής του Ψάχου, εκτελεσμένης από μια πλήρη ορχήστρα, που ήταν παρούσα στην αίθουσα.

Ο συντάκτης της Εστίας, που υπέγραφε ως «Αλκ.» και ο οποίος δεν είχε παρακολουθήσει από κοντά τις γιορτές, χειροκρότησε την καθαρότητα της εικόνας, που τιμούσε τη «δεξιότητα των καλλιτε­χνών» αδερφών Γαζιάδη. Ενώ όμως εκτιμούσε ότι όσοι δεν είχαν παρευρεθεί στους Δελφούς πέρασαν μια «ευχάριστον ώραν, διότι οπωσδήποτε έλαβαν σαφή ιδέαν της γενομένης εκεί δραματικής ιεροτε­λεστίας και αντελήφθησαν τους λόγους του ενθουσιασμού των εξ αυτής επανελθόντων», την ίδια στιγμή πίστευε πως όσοι είχαν παρακολουθήσει τις εκδηλώσεις από κοντά ως θεατές δε θα μπορούσαν να μείνουν απολύτως ικανοποιημένοι, λόγω της «τμηματικής αναπαραστήσεως των πραγμάτων, ην επιβάλλει ίσως πάλιν η ανάγκη λογικού ορίου εις το μήκος των ταινιών» αποτρέποντας την τέλεια ανα­παράσταση μιας θεατρικής παράστασης στον κινηματογράφο.

Αποθεωτική ήταν η κριτική που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εμπρός:

«Θα ομολογήσετε ότι είναι η πρώτη ελληνικής κατασκευής ταινία, η οποία ημπορεί να παραβληθή με οιανδήποτε Ευρωπαϊκήν τόσον εις την καθαρότητα της απεικονίσεως όσον και εις την επιμέλειαν της εκτελέσεως. Νομίζει κανείς ότι ευρίσκεται επί τόπου κατά τας δύο εκείνας αλησμονήτους ημέρας των Δελφικών εορτών και ξαναζή τας υπερόχους στιγ­μάς της αναζωογονήσεως ενός απομεμακρυσμένου παρελθόντος. [..] Αναπαρίστανται με τόσην σαφήνειαν, και καθαρότητα ώστε να προκαλούν τα ίδια σχεδόν ρίγη τα οποία ησθάνθησαν όσοι παρέστησαν. [..] Το όλον θέαμα ενισχύεται ακόμη περισσότερον με την μουσικήν και την χορωδίαν».

 

Δυο λόγια και για τα πρόσωπα που συμμετείχαν στη θεατρική παράσταση του «Προμηθέα Δεσμώτη» και κατά κάποιο τρόπο πρωταγωνιστούσαν στην ταινία: Μπουρλός (Προμηθέας), Μαρούλη (Ιώ), Καλογερίκου (Βία), Δεστούνης (Ήφαιστος και Ερμής). Τις Ωκεανίδες υποδύθηκαν οι: Κούλα Πράτσικα (κορυφαία), Έλλη Καββαδία, Έλλη Μαργαρίτη, Ανετούλα Κολυβά, Έλενα Καντώνη, Νίνα Δεληβοριά, Νέλλη Προεστοπούλου, Μαρία Μαμμωνά, Άννα Ψυλιανού, Καίτη Ψυλιανού, Νατάλια Τσαρλαμπά, Έλλη Σεφερλή, Ρούσα Μαυρομμάτη και οι αδελφές Βέττα και Βίκη Ραυτοπούλου.

Ο Ιωάννης Γρυπάρης μετέφρασε το αρχαίο κείμενο. Η σκηνοθεσία ήταν του Π. Καλογερίκου, τη μουσική των χορικών συνέθεσε ο καθηγητής Κ. Ψάχος, ενώ τη διδασκαλία τους είχε επιμεληθεί η Εύα Σικελιανού βάσει παραστάσεων του 5ου π.Χ αιώνα, που βρέθη­καν στην περιοχή των Δελφών. Στρατιώτες και αθλητές κρατώντας ξίφη και φορώντας ασπίδες και κράνη χόρεψαν τον Πυρρίχιο, που τον είχαν διδαχτεί από τον Αθανάσιο Βελούδιο. Επίσης συμμετείχε μια ομάδα χορευτών  από τη Θεσσαλονίκη υπό την επιμέλεια του Σάιντεν.

……………………..

Ένα ακόμα σπουδαίο καλλιτεχνικό γεγονός του 1927 ήταν το ανέβασμα της «Εκάβης» από το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη σε σκηνοθεσία Φώτου Πολίτη στο Παναθηναϊκό Στάδιο –πρώτη παράσταση στις 18 Σεπτεμβρίου για ν’ ακολουθήσουν κι άλλες σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Η παράσταση κινηματογραφήθηκε κι έχει επιβεβαιωθεί η προβολή της σχετικής ταινίας στο Βόλο (κινηματογράφος «Αργυλλά» από τις 29 Σεπτεμβρίου). [Ουσιαστικά ήταν εστιατόριο με κινηματογράφο. Προ φαγητού οι θεατές μπορούσαν να παρακολουθήσουν μια ξένη φάρσα και αφού έτρωγαν καλά καλά, μπορούσαν –αντί να επιστρέψουν στα σπίτια τους– να χωνέψουν το φαγητό παρακολουθώντας την «Εκάβη»!]

Τότε υπήρξαν πολλές αντιδράσεις –ήδη από τις πρόβες– λόγω της γλώσσας που χρησιμοποίησε ο Μελαγχροινός στη μετάφραση του αρχαίου κειμένου, χωρίς ωστόσο να σημειωθούν οι ακρότητες που είχαν λάβει χώρα το Νοέμβριο του 1903, όταν οι οπαδοί της καθαρεύουσας εξεγέρθηκαν από τη μετάφραση της τριλογίας «Ορέστεια», που είχε ανεβεί τότε στο Βασιλικό θέατρο. Φυσικά στη βωβή ταινία, η γλώσσα δεν υφίστατο ως πρόβλημα!

Έστω κι από σπόντα, αυτή ήταν ίσως η πρώτη εμφάνιση της Κοτοπούλη στην κινηματογραφική οθόνη, όπως και της Γεωργίας Βασιλιάδου, που ήταν η μία εκ των δύο κορυφαίων του χορού και μάλιστα απέσπασε θετικές κριτικές για την ερμηνεία της –μιλώντας για τη θεατρική παράσταση πάντα.

Αξίζει ν’ αναφερθούν τα ονόματα των ηθοποιών της παράστασης: Μαρίκα Κοτοπούλη (Εκάβη), Φωτεινή Λούη (Πολυξένη), Κατίνα Κολυβά Βάχλα (βάγια), Αιμίλιος Βεάκης (Πολυμήστωρ), Περικλής Γαβριηλίδης (Οδυσσέας), Ν. Βολάνης (Αγαμέμνωνας), Αλέκος Μινωτής (Ταλθύβιος), Δημήτρης Ροντήρης (ο Ίσκιος του Πολύδωρου). Και στο χορό οι: Χρυσούλα Μυράτ, Σμαράγδα Βεάκη, Γεωργία Βασιλειάδου, Πόπη Χατζηπαναγιώτου, Μαίρη Γαβριηλίδου, Καίτη Λεμονίδου, Νικολοπούλου, Λόλα Λεάνδρου, Ε. Πουλογιάννη, Αλεξίου.

Το  Σεπτέμβριο του 1927 γυρίστηκε η παλιότερη σωζόμενη κωμωδία του ελληνικού κινηματογράφου. Πιο συγκεκριμένα, ο Νικόλαος Σφακιανάκης ή Σφακιανός, γνωστός με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο «Βιλλάρ», έκανε τη δεύτερη κινηματογραφική του εμφάνιση συμμετέχοντας στην ταινία «Αι περιπέτειαι του Βιλάρ», όπου υποδυόμενος τον υπάλληλο καθαριστηρίου περιφέρεται στους δρόμους της Αθήνας μπλέκοντας σε κωμικές περιπέτειες. Η κινηματογράφηση έγινε από τον Γαβριήλ Λόγγο και στο πλευρό του Will-Hard πήραν μέρος οι Ζαζά Μπριλλάντη, Κούλα Γκιουζέπε, Νίτσα Φιλοσόφου, Ουρανία Καζούρη και ο Πομόνης. Έχει επιβεβαιωθεί η προβολή της ταινίας τουλάχιστο στο θερινό κινηματογράφο «Όασις» της Δραπετσώντας το καλοκαίρι του 1938 (από τις 26.08).

Άλλα γεγονότα που κινηματογραφήθηκαν μέσα στο 1927:

i) Οι αρματοδρομίες που διοργανώθηκαν από τη Φίλιππο Ένωση στο Στάδιο στις 25 Απριλίου σε μια απόπειρα αναβίωσης των αρχαίων αρματοδρομιών, η δε κατασκευή των αρμάτων έγινε από το εργοστάσιο Μάζη βάσει υποδειγμάτων που είχαν δοθεί από τον αρχαιολόγο Γεωργιάδη, ενώ οι ηνίοχοι έφεραν αρχαίες ενδυμασίες.

ii) Η –για δεύτερη χρονιά διοργανωθείσα από τον Όμιλο Φίλων Αθηνών– γιορτή των Ανθέων στο Στάδιο στις 8 Μαΐου με χορούς, παρέλαση αρμάτων στολισμένων με φυσικά λουλούδια, απονομή επαίνων για τα καλύτερα στολισμένα άρματα (ανθοπωλών και ιδιωτών χωριστά), αλλά και βράβευση γυναικείας καλλονής («Βασίλισσα των Ανθέων») με το πρώτο βραβείο ύψους 10.000 δρχ. ν’ απονέμεται στη δίδα Καραχάλιου.

iii) Η οργανωμένη επίσκεψη Αθηναίων στην περιοχή των Κα­λαβρύτων το Μάιο του 1927. Η κινηματογραφική κάμερα κατέγραψε εικόνες από την Αγία Λαύρα, το Μεγάλο Σπήλαιο, το Χελμό, τα Αρσάνεια όρη, τη Στύγα, τον οδοντωτό σιδηρόδρομο Διακοφτού κλπ. Η ταινία προβλήθηκε στον κινηματογράφο «Κεντρικόν» στις 11 Δεκεμβρίου κατά τη διάρκεια γιορτής του Συλλόγου των Καλαβρυτινών υπέρ της ανεγέρσεως Ηρώου στην Αγία Λαύρα. Το πρόγραμμα της αίθουσας εξηγούσε μεταξύ άλλων:

«[..] Ο Σύλλογος των Καλαβρυτινών εις ανάμνησιν του προσκυνήματός του εις την Αγίαν Λαύραν και εις μίαν συνεχή συμμετοχήν πάντων των Ελλήνων εις το ιερόν και εθνικόν προσκύνημα της Ιεράς Μονής της Ελευθερίας, εκινηματογράφησε τους ιστορικούς τόπους της επαρχίας Καλαβρύτων, τα ιερά και εθνικά κειμήλια. Και διά μίαν πλήρη απεικόνισιν του ιστορικού περιβάλλοντος εκινηματογράφησε και τας φυσικάς καλλονάς. Τα όρη, τας χαράδρας, τους καταρράκτας, τα τεχνικά έργα του οδοντωτού σιδηροδρόμου Διακοπτού-Καλαβρύτων, την κορυφήν των Αρσανείων ορέων, τα ύδατα της Στυγός και ό,τι αποτελεί τον ιστορικόν και εθνικόν πλούτον της επαρχίας Καλαβρύτων.

Και αληθώς πας Έλλην διά της κινηματογραφικής ταύτης ταινίας επισκέπτεται και καταθέτει την λατρείαν του εις την Ιστορικήν Μονήν της Αγίας Λαύρας και θαυμάζει τα ιερά και πολύτιμα κειμήλια της Εθνικής Παλιγγενεσίας, θαυμάζει την Μονήν του Μεγάλου Σπηλαίου και τα επίσης ιερά και εθνι­κά κειμήλιά της και γίνεται επισκέπτης των Καλαβρύτων και όλων των ιστορικών τόπων».

[Η ανάρτηση ενημερώθηκε σύμφωνα με την τρίτη έκδοση του βιβλίου «Οι πρώτες ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου», την οποία μπορείτε να διαβάσετε εδώ: https://protestainies.blogspot.com/p/2025.html]